شرحِ پریشانیِ "مندیش" در کابوس معدن‌کاوی

به گزارش پایگاه خبری وسیم لرستان و به نقل از خورشیدجانان، از سال 1401 خبرهایی در خصوص ورود سرمایه‌گذار برای اکتشاف در معادن سنگ آهک منطقه گردشگری‌باستانی ده سفید کانسرخ "کوهستان مندیش" در شمال شهر الیگودرز خبرساز شد.

این منطقه به عنوان تفرجگاه مردم شهر الیگودرز، کوهنوردان و دوستداران طبیعت محسوب می‌شود که موافقت سازمان صمت استان و اقدام سرمایه‌گذار به تجهیز کارگاه در تابستان امسال با واکنش‌های طبیعت‌دوستان مواجه و به دلایل اجتماعی متوقف گردیده است.
نگرانیِ دوستداران طبیعت و محیط زیست از بر هم زدن اکوسیستم طبیعی، بافت گردشگری و باستانی منطقه، آلودگی زیست محیطی و احتمال یک کوه‌خواری بزرگ است.

از این رو بر آن شدیم تا ضمن تحقیق در رابطه با اثرات مخرب زیست‌محیطی اکتشافات معدنی در حومه شهرها و مناطق گردشگری، در گفت‌وگو با کارشناسان، مطلعان و مسئولان ذیربط، موضوع را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

 ضرورت ورود دستگاه‌های نظارتی به موضوع مندیش

عبدالرضا توکلی، عضو هیات مدیره انجمن‌ زیست‌پویان الیگودرز، از مندیش به عنوان یک سرمایه گردشگری و تفریحی عمومی یاد کرد و افزود: منکر توسعه و سرمایه‌گذاری در شهرستان الیگودرز نیستیم اما ابتدا باید اثرات مخرب آن بر محیط زیست و منابع طبیعی بررسی و سپس تصمیم‌گیری شود.
وی با بیان اینکه کوه مندیش از ارتفاعات زاگرس میانی در شمال شهر الیگودرز واقع شده که معمولا محل اجتماعات و همایش‌های کوهنوردی خانوادگی و هیئت کوهنوردی شهرستان است، تصریح کرد: این سرمایه متعلق به عموم مردم الیگودرز است و باید دقت بیشتری در صدور مجوزها اعمال شود چراکه در صورت عدم نظارت کافی، تبعات برداشت بی‌رویه و تخریب زیست محیطی مستقیما بر زندگی مردم تاثیرگذار خواهد بود.
این فعال زیست محیطی خواستار ورود دستگاه‌های نظارتی به موضوع مندیش شد و گفت: سالهاست برداشت بی‌رویه از معادن و پساب صنایع معدنی سبب آثار مخرب زیست محیطی شده و حیات طبیعت را به خطر انداخته و این امر موجب نگرانی دوستداران و همیاران طبیعت و محیط زیست شده است.

 حفظ بافت گردشگری تاریخی مندیش، مطالبه‌ای عمومی است

صالحی، دیگر فعال زیست محیطی در این رابطه گفت: مندیش از ارتفاعات بسیار مهم الیگودرز به شمار می‌رود که شاید بتوان از آن به عنوان تنها محل تفریح و اجتماع دوستداران طبیعت و مردم این دیار یاد کرد و تمام کوهنوردان الیگودرز ورزش خود را از این نقطه آغاز کرده‌اند.
وی با بیان اینکه از نظر معدن‌شناسی، مندیش در کالک گلپایگان واقع شده و منشا گرانیتی دارد، بیان کرد: این منطقه به دلیل وجود قلعه مندیش (ماه‌اندیش یا ماه‌نشان) از نظر میراث فرهنگی نیز اهمیت داشته و جنبه تاریخی و باستانی دارد که در گذشته به عنوان برج دیده‌بانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
این دوستدار محیط زیست اظهار کرد: در همه جای دنیا ایجاد یک منطقه گردشگری امن برای خانواده‌ها از اولویت‌ها به شمار می‌رود حال این ظرفیت در شهر الیگودرز وجود دارد اما قرار است دستخوش تخریب شود مانند اینکه شما پای فرد را بشکنید و بعد برایش ویلچر گران‌قیمت بخرید.
صالحی با یادآوری تبعات اجتماعی تخریب مندیش گفت: حفظ بافت گردشگری تاریخی مندیش، مطالبه‌ای عمومی است و مردم به محض اطلاع از موضوع معدن‌کاوی در این منطقه، به صورت خودجوش نگرانی خود را ابراز داشته‌اند به طوری که در روز جمعه پنجم آبانماه صدها نفر از مردم در مندیش گرد هم آمدند تا صدای خود را به گوش مسئولان برسانند.
بر اساس نظر کارشناسان، در تمامی فعالیت‌های معدنی، ماده معدنی از زمین جدا شده که این عمل مستقیما بر محیط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تأثیر خواهد داشت و یکی از عمده نتایج مخرب این فعالیت‌ها، آلوده کردن سفره‌های آب زیرزمینی به واسطه انباشت باطله‌هاست.

 پروژه‌های معدنی باید با ملاحظات زیست‌محیطی همراه باشند

محسن یزدان‌پناه یکی از کنشگران و کارشناسان محیط زیست درباره اثرات مخرب معادن بر محیط زیست با بیان اینکه معادن با آنکه به عنوان منبعی مهم و حیاتی تلقی می‌شوند اما بخش مهمی از اکوسیستم و محیط‌زیست بی‌نظیر مناطق مختلف را به نابودی می‌کشاند و علاوه‌بر از بین بردن پوشش‌های گیاهی، باعث کوچ و یا انقراض برخی از حیوانات و موجودات نیز می‌شود به عبارت دیگر استفاده از منابع طبیعی بدون تخریب، امری غیرممکن است، اضافه کرد: پروژه‌های معدنی باید با ملاحظات زیست‌محیطی همراه باشند به این معنا که در استخراج فرآورده‌های معدنی، باید به استانداردهای زیست‌محیطی توجه کرد موضوعی که در بیشتر موارد مورد غفلت قرار می‌گیرد.
این دکتری محیط زیست بیان کرد: در قانون ماده‌ای داریم که براساس آن معدنکار می‌تواند در دوره اکتشاف برداشت محدود از معدن انجام دهد و زمانیکه برداشت ماده معدنی صورت می‌گیرد وی مجاب به احیاء بخش‌هایی که تخریب در آن رخ داده و خسارت به محیط‌زیست وارد کرده است، می‌شود.
یزدان‌پناه عنوان کرد: باید همزمان با فعالیت دوره اکتشاف و بعد از آن و بهره‌برداری، فعالیت‌های بازسازی و احیاء محیط‌زیست تخریب‌شده اطراف معدن در محدوده‌ای که مجوز صادر شده اتفاق بیفتد.

معدن‌کاوی زخمی تازه بر پیکیر مندیش

حمید جدیدی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست الیگودرز گفت: با توجه به اینکه منطقه مندیش، جزو مناطق حفاظت‌شده نیست اطلاعات کاملی از بافت گیاهی و جانوری آن وجود ندارد اما در عین حال این منطقه به دلیل مجاورت با شهر از نظر گردشگری و زیست‌محیطی حائز اهمیت است.
وی با بیان اینکه در زمان احداث سد حوضیان مقادیر زیادی از خاک مندیش برداشت شد، افزود: هنوز اثرات مخرب این برداشت بر پیکر مندیش وجود دارد و بخشی از آن را نابود کرده است که معدن‌کاوی بی‌رویه می‌تواند زخم عمیق‌تری بر این منطقه باشد.
جدیدی خاطرنشان کرد: منطقه مندیش قریب به 90 هکتار است که قرار است سه هکتار آن به سرمایه‌گذار واگذار شود، اما تجربه تلخ گذشته نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران قانع و پایبند به تعهدات خود نبوده و همواره طبیعت تاوان آن را داده است.

مجوز اکتشاف صادر نشده است

شهرام دارابی، معاون سازمان صمت لرستان در این خصوص اظهار کرد: روال کار در صدور پروانه اکتشاف، پس از ثبت درخواست سرمایه‌گذار در سامانه کاداستر و فرآیندهای بررسی مدارک و...، براساس ماده 24 قانون معادن اخذ استعلام از پنج دستگاه منابع طبیعی، راهداری، آب منطقه‌ای، راه و شهرسازی و میراث فرهنگی است و مراحل بعدی شامل پرداخت تبصره 2 ماده 6، ارائه طرح، معرفی مسئول فنی و پرداخت تبصره 3 ماده 6 است که پس از این اقدامات، نهایتا مجوز صادر می‌شود.
وی افزود: "شرکت معدن‌کاوان آبتین" با درخواست احداث معدن سنگ آهک در منطقه ده‌سفید کانسرخ شهرستان الیگودرز(مندیش) ورود و تمام استعلامات را تهیه کرده که به دلیل درخواست بررسی مجدد از سوی مسئولان شهرستان، فرآیند صدور مجوز متوقف شده است.
دارابی تصریح کرد: در صورت بررسی و ابلاغ تصمیم مثبت شورای تامین شهرستان الیگودرز، پروانه اکتشاف صادر و در غیر اینصورت پروانه‌ای صادر نخواهد شد.

فرآیند صدور پروانه بهره‌برداری در سازمان صمت استان متوقف شده است

در این خصوص، ایمان خسروی، فرماندار الیگودرز گفت: سرمایه‌گذار، استعلام‌های مربوطه را از پنج دستگاه منابع طبیعی، راهداری، میراث فرهنگی، راه و شهرسازی و آب منطقه‌ای گرفته است اما با توجه به حساسیت‌های اجتماعی، دادستان شهرستان به موضوع ورود کرده و با پیگیری‌های صورت گرفته، فرآیند صدور پروانه بهره‌برداری در سازمان صمت استان متوقف شده است.
وی افزود: در جلسه‌ای با حضور دستگاه‌های مربوطه و سرمایه‌گذار، موضوع مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به اینکه پاسخ‌ها راضی‌کننده نبود به معاون عمرانی فرمانداری ماموریت داده شد تحقیقات را تکمیل کند و در نهایت پس از گزارش وی، در جلسه شورای تامین شهرستان الیگودرز، تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.
بر اساس تحقیقات کارشناسان، یک پروژه معدنی اثرات متعددی بر روی محیط زیست اطراف می‌گذارد که این اثرات شامل اثرات بر محیط فیزیکی، محیط بیولوژیکی، محیط اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی است.

هیچگونه مجوزی در محدوده میراثی صادر نشده است

عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در این رابطه گفت: منطقه مندیش از بربرود شروع و تا گلپایگان ادامه دارد که تنها بخشی از آن به نام "قلعه دختر" مربوط به دوره اشکانیان در محدوده میراثی واقع شده و در دهه 80 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
وی تصریح کرد: هیچگونه مجوزی در محدوده باستانی منطقه صادر نشده و قطعا استعلام مذکور در خارج از محدوده میراثی است که مانعی ندارد.

راه و شهرسازی با استعلام "معدن‌کاوان آبتین" موافقت نکرده است

برزو بردی‌نشین، معاون راه و شهرسازی لرستان در این رابطه گفت: اداره‌کل راه و شهرسازی با استعلام شرکت معدن‌کاوان آبتین موافقت نکرده و در پاسخ آن اذعان داشته است که در صورت رعایت ضوابط قانونی، موضوع باید در کارگروه زیربنایی استان که ذیل شورای مدیریت و برنامه‌ریزی است، مورد بررسی قرار گیرد.

در حال حاضر امکان تامین آب برای معدن وجود ندارد

داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان با تشریح پاسخ استعلام سازمان صمت اظهار کرد: پس از استعلام سازمان صمت استان در مورخ 14 تیرماه1401، بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های موجود، در تاریخ 9 شهریور ماه 1401 پاسخ استعلام مذکور از سوی شرکت آب منطقه‌ای نهایی و به سازمان صمت ارسال شده است.
وی با بیان اینکه موافقت مشروط به رعایت الزامات قانونی‌ست، افزود: در بند اول این استعلام به صراحت قید شده است که در حال حاضر امکان تامین آب برای واحد مذکور وجود ندارد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان در ادامه گفت: در بند دوم استعلام قید شده که از نظر رعایت حد حریم و بستر آب‌های سطحی صرفا در محدوده‌ی مشخص شده با رنگ سبز در فایل kmz پیوستِ استعلام با عنوان "محدوده مورد تایید" بلامانع است و در بند سوم آمده است؛ بنا به دستورالعمل‌ تعیین حریم کیفی منابع آب سطحی مورخ 1398/07/14 میزان حریم کیفی 150 متر تعیین شده که سرمایه‌گذار باید در این فاصله از اتصال هر گونه کانال و هدایت هر نوع پساب و فاضلاب‌های خام یا تصفیه شده به منابع آبی جلوگیری نماید و پساب تولیدی باید به صورت سپتیک تانک یا سیستم تصفیه پساب جمع‌آوری و در محل‌های پیشنهادی شرکت آبفا برای تصفیه رها گردد.
وی اظهار کرد: موضوع آب‌های زیرزمینی در ذیل بند چهارم مطرح شده است که از نظر رعایت حریم آب زیرزمینی در صورت رعایت حداقل 300متری از چشمه‌های اطراف بلامانع است.
حسن‌نژاد با اشاره به بند پنجم پاسخ استعلام مذکور گفت: هیچگونه تاسیسات بهره‌برداری از آب در منطقه مورد تقاضا وجود ندارد و به استناد قانون توزیع عادلانه آب، آیین‌نامه تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها، مسیل‌ها، انهار و ... و دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های موجود، شرکت آب منطقه‌ای به نمایندگی از دولت بر روی مقادیر مجموعه بسترها(فعال، سیلابی، آزادشده، مرده و متروکه) مالکیت داشته و در ارتباط با حرایم دارای حقوق ارتفاقی است از این رو این شرکت با هرگونه ساخت و ساز، دخل و تصرف، احداث اعیانی، غرس نهال، فنس‌کشی، تخلیه نخاله و خاک مازاد و ... در مجموعه بستر و حرایم رودخانه مخالف بوده و چنانچه قصد دریافت سند مالکیت را داشته باشد، استعلام مجدد الزامی است.
وی خاطرنشان کرد: در آخر این استعلام به صراحت قید شده است که در صورت رعایت تمام موارد ذکر شده و ماده 8 قانون حفظ کاربری اراضی و باغات، اجرای طرح با مختصات utm ذیل نامه بلامانع است. همچنین اعتبار نامه مذکور به مدت یکسال و نظارت بر حسن اجرای آن برعهده مرجع صادرکننده مجوز ساخت خواهد بود.
کارشناسان معتقدند؛ آب به عنوان مهم‌ترین عامل چرخه طبیعت نقش مهمی در پوشش گیاهی و زیست‌بوم داشته و این در حالیست که معدن‌کاوی در محدوده منابع طبیعی به تعبیر درست همان کوه‌خواری و بر هم زدن اکوسیستم طبیعی است؛ هرچند سرمایه‌گذاران در بدو ورود و اخذ پروانه، برابر قانون تعهداتی را در راستای محدودیت اکتشاف و برداشت و از سوی دیگر ایجاد فضای سبز متقبل می‌شوند اما رویه سرمایه‌گذاران تاکنون خلاف این را ثابت کرده است.

اصلاحیه قانون معادن، اجازه ورود محیط زیست را نمی‌دهد

 
علی سالاروند، مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با بیان اینکه مندیش جزو مناطق حفاظت شده زیست محیطی نیست، گفت: با توجه به اصلاحیه ماده 16 قانون معادن، استعلام محیط زیست به عنوان قائم مقام دولت فقط برای صدور پروانه اکتشاف در مناطق حفاظت‌شده نیاز است و در مناطق دیگر نیازی به استعلام از این دستگاه نیست اما با توجه به حساسیت فعالان محیط زیست، پیگیری‌ها از طریق رئیس محیط زیست شهرستان الیگودرز صورت گرفت که منتج به برگزاری جلسه‌ای در فرمانداری با حضور سمن‌ها، هیئت کوهنوردی و دستگاه‌های ذیربط به ریاست معاون عمرانی فرماندار شد.
وی افزود: محیط زیست اخطارهای لازم را داده است و تلاش می‌کند الزامات قانونی در منطقه رعایت شود اما متولی این منطقه درنهایت منابع طبیعی و دیگر دستگاه‌ها هستند.

سرمایه‌گذار در خارج از محدوده مشخص شده، اجازه اکتشاف نخواهد داشت

اظهارات افراد مختلف مسئول و غیر مسئول همه نگاه‌ها را متوجه اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان می‌کند که بر چه اساسی به استعلامِ پروانه اکتشاف در منطقه کانسرخ پاسخ مثبت داده است؛ که در این خصوص حسین میرزایی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان گفت: منطقه ده‌سفید کانسرخ از نظر منابع طبیعی نه جزو مناطق جنگلی محسوب می‌شود و نه از پوشش گیاهی غنی برخوردار است از این رو استعلام احداث معدن در منطقه مذکور مورد موافقت قرار گرفته است.
وی، محدوده اکتشاف اعلام شده سرمایه‌گذار را سه هکتار عنوان کرد و گفت: سرمایه‌گذار در خارج از محدوده مشخص شده، اجازه اکتشاف نخواهد داشت و در صورت تخلف برخورد جدی صورت خواهد گرفت.
میرزایی در پاسخ به اینکه آیا تاکنون نسبت به برداشت بی‌رویه سرمایه‌گذاران از معادن و عدم پایبندی به تعهدات پرونده‌ای تشکیل شده است، تصریح کرد: همکاران ما در معاونت حفاظت از جنگل‌ها و مراتع به صورت شبانه‌روزی در حال رصد مناطق تحت پوشش هستند و پرونده‌های بسیاری در این رابطه تشکیل شده است.

از موارد پیشگفت و نظر کارشناسان و مسئولان مربوطه چنین استنباط می‌شود که قوانین مترتب بر "معدن‌کاوی" فقط در ابتدای صدور مجوز جدی گرفته می‌شوند و همین باعث ترس و نگرانی مردم و دوستداران محیط زیست از توسعه معدن‌کاوی و صنایع معدنی شده است. در رابطه با منطقه کانسرخ" مندیش" به نظر می‌رسد سازمان صمت لرستان، سعی دارد به هر ترتیبی شده، معدن مورد نظر عملیاتی شود، این در حالیست که موافقت آب منطقه‌ای مشروط و راه و شهرسازی نیز خواستار طرح موضوع در کارگروه زیربنایی ذیل شورای توسعه و برنامه‌ریزی شده است. عدم دخالت دادن مسئولان شهرستان در روند استعلامات قانونی نیز در نوع خود قابل تامل است و سبب تردید در صداقت متولیان این طرح و چشم‌پوشی سازمان صمت از برخی قوانین می‌شود. به هرحال، مندیش در وهله‌ی اول، یک منطقه گردشگری باستانی است و بافت معدنی به‌عنوان دومین ظرفیت این منطقه محسوب می‌شود؛ حال باید دید مسئولان و تصمیم‌گیران استان و الیگودرز مصالح مردم را بر سرمایه‌گذاری و توسعه ترجیح می‌دهند یا منافع عمومی را در برخورد با توسعه معدنی نادیده خواهند گرفت و می‌طلبد که دستگاه‌های نظارتی با رویکرد پیشگیرانه به مساله معدن‌کاوی در مندیش ورود کنند و به نگرانی مردم پایان دهند.

گزارش: سعیده خورشیدوند
پایان خبر